Zaopatrzenie

Znalazłem encyklopedię ekonomiczną, wskazującą jak należy prowadzić dokumentację intendentury itp oraz co się żołnierzowi do jedzenia dawać powinno. Pochodzi to z czasów po wojnie kartoflanej, ponieważ są cytowane dokumenty datowane w 1778 w twierdzy nyskiej. A więc, wydawać żołnierzowi należy:

1) Chleb winien być codziennie wydawany po 2 funty porcja.

2) Gdy mąki jest większy zapas niż do ordynarnego chleba wypieku potrzeba, należy w garnizonie co najmniej 1 raz tygodniowo wydawać żołnierzom do (gotowania) zupy, na co trzeba liczyć 2 Metzen na 5 ludzi.

3) Piwa należy wyliczyć co dzień 1 Quart na człowieka. Jeżeli jednak nie ma nawarzonego zapasu, trzeba przygotować na 1 Tonnne 2 Szefle słodu, bądź 1 Szefel 14 Metzen surowego jęczmienia.

4) Wódka winna być trzymana w zapasie, jednak może być na miejscu pędzona, liczy się: z 1 berlińskiego Szefla żyta, 12 kwart wódki.

5) Z tytoniu winno się wydawać codziennie należny przydział.

6) Krupy bądź kaszę winno się jeden raz tygodniowo.

7) Groch lub soczewicę jeden raz tygodniowo.

8 ) Suszonego dorsza 1 raz tygodniowo, jednak w braku świeżego mięsa, dwa razy tygodniowo.

9) Śledzie - dwa razy.

10) Słonina tygodniowo jeden raz.

11) Masło bądź smalec, tygodniowo dwa razy

12) Ser, tygodniowo jeden raz.

13) Olej w koszarach, w czasie zimowym codziennie, w letnim - tylko dla wartowni.

Jest też omówione wydzielanie drewna opałowego i do gotowania. Jednak nie znam wielkości jednostek w jakich wyrażono zużycie drewna. Sa to Klafter i Klobe, ale z tego co wyszukałem, Klafter to jednostka długości, nie objętości czy masy i liczy 6 pruskich stóp. Dzięki Krzysiowi wiem, że Klafter, określany też jako sąg, to jednostka objętości mierząca około 3 m sześciennych. Za to Klobe (kłoda?) jest mniejszą jednostką, która mi wychodzi jako 1/125 sągu. Objaśnienie na koniec Very Happy

W tabeli jest podane bardziej szczegółowo, ile i czego. Dla uproszczenia jest podane: na 5 żołnierzy wydać chleba tyle a tyle, na 10 - tyle a tyle, na np. 800 - dokładnie tyle itd. Pouczające.

Dla przykładu na 5 żołnierzy przypada:

a) chleba 10 funtów
b) mąki 1 i 3/5 Metze
c) piwa kwart 5
d) tytoniu 1/4 funta
e) krup lub kaszy 1/2 Metze
f) grochu bądź soczewicy 1/2 Metze
g) słoniny 1 i 1/4 funta
h) sztokfisza (dorsza suszonego) 2 i 1/2 funta
i) śledzi 5 sztuk
j) masła 1/4 funta
k) sera 1 funt
l) oleju w koszarach 1/16 funta
m) drewna opałowego i do gotowania 3 Kloben (?)

Jednostki:

1 Metze to 3,511 litra (1/16 Szefla)
1 Szefel to 56,176 litra
1 Tonne to 224,705 litra (4 Szefle) a jeżeli chodzi o piwo to 1,124 hl
1 Quart to 1,145 litra (64 cale sześcienne)
1 Pfund to 0,4685 kg

Objaśnienie mego genialnego obliczenia, ileż Kloben na Klafter wychodzi:
W tabeli na 100 ludzi przypada 60 Kloben drewna. Na 200 - 120 Kloben. Na 300 - 1 Klafter 55 Kloben. Jak policzyć, że na 300 jest 3 x 60 czyli 180 Kloben i teraz odjąć te 55 to na 1 Klafter pozostaje 125 Kloben.

W uzupełnieniu przeniesiona wypowiedź Patryka:

scharfschutze napisał:

Bardzo ciekawe i widać pewne różnice odnośnie tego na co natrafiłem przy szukanie materiałów do książki i co ciekawe również w przypadku Nysy.
Jeśli chodzi o sążnie drewna to w są to sążnie kubikowe czyli sześcienne a "Klobe" to kłoda.

Co do miar to jeśli nie są podane jednostki berlińskie, to należy je traktować jako śląskie. Przynajmniej taka byłą logika dokumentów archiwalnych dotyczących śląska.

Polskie nazwy:
Metzel = garniec
Scheffel = korzec
Tonne = półbeczka
Quart = kwarta
Pfund = funt
Klafter = sążeń, siąg
Klobe = kłoda

Przy wódce przywołane jest korzec berliński, więc sądze, że i pozostałe miary powinny być berlińskie.

Chyba piszą o berlińskich. W encyklopedii jest też hasło: Komiśniak. I tamże jest opis komiśniaka i sposoby jego sporządzania w różnych armiach. O Królewsko-Pruskim Komiśniaku napisano, że "Nach der Verfassung des königl. preuß. Proviantwesens muß ein Commißbrod von 3 Portionen 6 Pfund halten, wozu dem Bäcker 1 Metze Mehl, berliner Maß, oder am Gewichte 4 Pfund, 22 Loth, gegeben wird". (Wg przepisu królewsko-pruskiej służby zaopatrzenia komiśniak o wielkości 3 porcji - jest to ilość chleba przypadająca na 1 dzień na 1 żołnierza - ma mieć masę 6 funtów, na co piekarz bierze 1 berlińskiej miary Metze mąki, lub wg wagi 4 funty 22 łuty.)

Wczoraj w Berlinie kupiłem taką litografię kolorowaną ( kopię) z 1825, przedstawiającą austriackich żołnierzy montujących piec polowy do wypieku chleba. Wg tego co czytałem w "Koenigs treuer Diener" Guddata, armia pruska także ciągnęła takie coś ze sobą na wozie taborowym. Guddat opisuje to jako piec z 8 kręgów żelaznych ważących 23 cetnary, którego montaż trwał sześć godzin. Tutaj widać na wozie żelazne kształtki, które ustawiano na wyłożonej cegłami ziemi i przerwy między nimi wypełniano (przywiezionymi też) cegłami. Wewnątrz pieca palono ogień a po wygarnięciu węgli z nagrzanego już dostatecznie pieca wsuwano tam chleby. Procedurę można było powtórzyć pięciokrotnie na dobę. Piekarz dla wygody stał w wykopanej przed piecem prostokątnej dziurze w ziemi. Piec polowy wg Guddata dostarczał 1250 bochenków chleba na dobę. Przewożono go na dwu wozach zaprzężonych w sześć koni, jednym z samym złożonym piecem a drugim z pozostałym wyposażeniem. Guddat nic nie pisze o cegłach, ale zapewne była to podobna konstrukcja.

[link widoczny dla zalogowanych]

Hahn napisał:

Wg przepisu królewsko-pruskiej służby zaopatrzenia komiśniak o wielkości 3 porcji - jest to ilość chleba przypadająca na 1 dzień na 1 żołnierza - ma mieć masę 6 funtów

Hahn, czy mi się wydaje czy jest tu jakaś nieścisłość ?

Piszesz, że 3 porcje to ilość chleba na 1 dzień ważąca 6 funtów, czyli dziennie na żołnierza prawie 3 kg chleba?. Z tego ci mi wiadomo 6 funtów to zapas na 3 dni i stąd chyba te 3 porcje. Dobrze rozumuję ? Ok Kg chleba dziennie na żołnierza.

Porcja jest na jednego żołnierza. Chleb mieści 3 porcje. Jeden chleb jest na trzech ludzi. Amen.

Znaczy to tyle, że na następną wojnę masz upiec większy chleb i masz się z dwoma podzielić.

To, że jeden chleb o masie funtów sześciu zawiera trzy porcje żołnierskie to jest w Armii Królewsko-Pruskiej. Dla przykładu francuski chleb zawiera tylko 2 porcje żołnierskie i ma masę 3 funtów a na jego wypieszcenie potrzeba 3,5 funta ciasta o czym uczenie powiadamia rzeczona encyklopedia.

Ogólnie chleby sa mało wyrośnięte, okrągłe i płaskie i mają średnicę około 10 cali. Wcześniej pieczono ośmiocalowe. Płaskie lepiej się pieką i są bardziej suche. Jeżeli się je piecze za bardzo wysokie, bywają niedopieczone a do dla żołnierza jest nicht gesund. Mąka raczej powinna być żytnia co w Niemczech i Holandii zwykle się stosuje. W krajach gdzie nie ma żyta jak np w Italii, chleby komiśne wypieka się z pszenicy.

W encyklopedii jest też prosta tabelka, ile trzeba wziąć mąki i wody by zrobić tyle a tyle ciasta i upiec tyle a tyle chlebów oraz inna, przy jakich wymiarach pieca ile chlebów się w nich upiecze.

Wczoraj upiekłem takiego komiśniaka w piekarniku. Płaski i dobry. Nie był przepisowo wielki i zjedliśmy go naszą pruską rodzinką na jedno posiedzenie bez problemu.

No to w takim razie zamieść tu stosowny przepis. Mógłbym już na sobotę sobie zrobić.

Z tym, że proponuję zmodyfikować wielkość do 2 funtów. Wg mnie to i tak wystarczy na trzy dni. Wtedy nie mieli nic innego do jedzenia, a my i tak jesteśmy wyżarci.

Listy zaopatrzenia w chleb mają być wydawane co 5 dni a tego czy chleb jest dobry i dobrze wypieczony mają doglądać majorowie. Jeżeli znajdą w tym względzie jakieś uchybienia, maja natychmiast meldować Głównemu Urzędowi Prowiantowemu.

Regulamin piechoty. Część VIII, rozdział XII, art. XV

Przepis na chleb wydzieliłem do osobnego tematu. Tam będzie go można omawiać, tu niech będą sprawy ogólne.